सल्यान जिल्ला

सल्यान जिल्ला
जिल्ला
छायाँक्षेत्रबाट हिमालयको दृश्य
कर्णाली प्रदेशमा सल्यान जिल्लाको (गाढा पहेँलो) स्थान
देश	नेपाल
प्रदेश	कर्णाली प्रदेश
सदरमुकाम	शारदा नगरपालिका
सरकार
• प्रकार	जिल्ला समन्वय समिति
• अङ्ग	जिल्ला समन्वय समिति, सल्यान
क्षेत्रफल
• जम्मा	१,४६२ किमी२ (५६४ वर्ग माइल)
जनसङ्ख्या  (२०७८)
• जम्मा	२४१७१६
• घनत्व	१७०/किमी२ (४३०/वर्ग माइल)
समय क्षेत्र	युटिसी+०५:४५ (नेपालको प्रमाणिक समय)
भाषाहरू	नेपाली
वेबसाइट	आधिकारिक वेबसाइट

सल्यान जिल्ला नेपालको कर्णाली प्रदेश अन्तर्गत पर्ने एक जिल्ला हो। राष्ट्रिय जनगणना २०७८ अनुसार यस जिल्लाको जनसङ्ख्या २,३८,५१५ रहेको थियो भने यसले १,४६२ किमी^२ (५६४ वर्ग माइल) क्षेत्र ओगटेको छ। जिल्लाको प्रशासनिक केन्द्रको तथा सदरमुकाम खलङ्गा हो जुन शारदा नगरपालिकाको भाग हो।

नामाकरण

यस जिल्लाको नाम कसरी सल्यान रहेको हो ठोस रूपले एकिन हुन सकिरहेको छैन। बुढापाकाहरूले यस जिल्लाको नामको बारे अनेक प्रसँग जॊडेको पाइन्छ। जसमध्ये तत्कालिन राजाले यहाँ राज्य गर्दा सल्ले भन्ने स्थानको व्यक्तिलाई आफ्नो सहयोगीका रूपमा राखेका र उसैको नामबाट सल्ले अपभ्रंश हुँदै गएको हो भन्ने प्रसँग प्रचलित रहेको छ। अर्को थरीहरू सल्लै सल्लाका सुन्दर पहाड र थम्काहरूले अत्यधिक मात्रामा ढाकिएको यसलाई सल्लाबाट सल्यान हुन गएको हो भन्ने पनि गर्दछन्।

इतिहास

बाईसे राज्यभित्र पर्ने सल्यान जिल्लाको इतिहास लामो छ। यो सैत्य परिवारले राज्य गरेको सोशान्त राज्य हो यसलाईअत्यन्त गरिव राज्य भनि प्रसिध्द इतिहासकार हे मिल्टन भन्दछन। तापनी नेपाल राष्ट्रको एकिकरण अभियानमा पृथ्वीनारायण शाहसँग यहाँको राजा कृष्ण शाहको घनिष्ट मित्रता थियो। वि.स १८२३ माघ २५ गते सल्यानी युवराज रणभिम शाहसँग पृथ्वीनारायण शाहले आफ्नी छोरी विलासकुमारीलाई प्रणयसुत्रमा वाँधिदिए। छिल्ली बिजौरीदेखि पश्चिम दाङ्ग क्षेत्र आफ्नी छोरीलाई कुशविर्ता दिए। पृथ्वीनारायण शाहले आफ्नो कब्जामा नआउदै कुशविर्ता दिएबाट के देखिन्छ भने सल्यान पृथ्वीनारायण शाहको नजरमा ज्यादै बलियो राज्य रहेछ।

पृथ्वीनारायण शाहको सल्यान प्रतिको नीति कायम राख्दै भीमसेन थापाले पाल्पा विजय गरेपछि सल्यानका विषयमा रुची बढेको थियो। फलतः वि.सं.१८६९ भदौ ३ गते मङ्गलबारका दिन सल्यान पनि नेपाल एकिकरण अभियान भित्र परेको सल्यान जिल्लाको ऐतिहासिक पृष्ठभूमि महत्त्वपूर्ण छ। राणकालिन अबस्थामा सल्यान जिल्ला अन्तर्गत हालको रुकुम, रोल्पा र दाङ जिल्लाको अधिकतम भाग यस जिल्लामा नै थियो। यसको क्षेत्र पनि ठुलो थियो चौथो दर्जाको बडाहाकिमको दरवन्दी थियो। अघि भएका कुराको बयान नै ईतिहास हो ति पुराना दैविक शक्तिका घटनालाई पुराण र मानविय घटना प्रधानलाई ईतिहास छुट्टयाई ईतिहास पराणानी,पञ्चमो वेद उच्येतेः भनेर वेदलाई जसौ गरी इतिहासलाई हाम्रा पूर्वजहरूले आदर भावले हेथ्र्ये।

प्रशासनिक विभाजन

जिल्लामा १० स्थानीय तहहरू छन्, जसमध्ये ३ नगरपालिका र ७ गाउँपालिका छन्।

सल्यान जिल्लाका स्थानीय तहहरू

क्रम	स्थानीय तहहरू	समावेश गाविसहरू	वडा सङ्ख्या	केन्द्र	जनसङ्ख्या (वि.सं २०७८)	क्षेत्रफल (वर्ग किमी)	जनघनत्व (वर्ग किमी)
१	शारदा नगरपालिका	डाँडागाउँ, हिवल्चा, कजेरी, खलङ्गा, मार्के, सैजुवाल टाकुरा र स्यानीखाल	१०	खलङ्गा	३४,६६३	१९८.३४	१७०
२	बागचौर नगरपालिका	थारमारे, शिवरथ, कोटबारा, कोटमौला र पिपलनेटा	१२	बागचौर	३४,०२१	१६३.१४	२१०
३	बनगाड कुपिण्डे नगरपालिका	देवस्थल, बामे, मुलखोला, घाँजरीपिपल, कुपिण्डेदह, माझकाँडा र निगालचुला	१२	देवस्थल	३२,९४०	३३८.२१	९७
४	कालीमाटी गाउँपालिका	लक्ष्मीपुर, कालीमाटी रामपुर, कालीमाटी काल्चे र काप्रेचौर	७	रामपुर	२२,२०६	१५०.६९	१५०
५	त्रिवेणी गाउँपालिका	काभ्रा, काँरागिठी, फलावाङ र त्रिवेणी	६	लुहाम	२१,२४२	११९.११	१८०
६	कपुरकोट गाउँपालिका	सरपानी गर्पा, धनवाङ, रिम र सिनवाङ	६	कपुरकोट	१७,५२६	११९.२१	१५०
७	छत्रेश्वरी गाउँपालिका	दमाचौर, कोर्बाङझिम्पे, लेखपोखरा र छायाँक्षेत्र	७	भाेटेचाैर	२१,२४२	१५०.६९	१४०
८	सिद्धकुमाख गाउँपालिका	बाँझकाँडा, सिद्धेश्वर र चाँदेकरेन्जी	५	ढोरचौर	१३,१२७	८९.३६	१५०
९	कुमाख गाउँपालिका	स्वीकोट, मर्मपरिकाँडा, कालागाउँ, बडागाउँ र जिमाली	७	रागेचाैर	२४,८५१	१७७.२८	१४०
१०	दार्मा गाउँपालिका	दार्माकोट, भल्चौर र ढाकाडाम	६	फारुलाचौर	२०,१३९	८१.४६	२५०

सल्यान जिल्लाका सविकका गाविसहरू

बाह्य कडीहरू

• "नेपालका जिल्लाहरू", स्ट्याटोइड्स।