सुर्खेत जिल्ला
सुर्खेत जिल्ला | |
|---|---|
 | |
 कर्णाली प्रदेशमा सुर्खेत जिल्लाको (गाढा पहेँलो) स्थान। | |
| देश |  नेपाल |
| प्रदेश | कर्णाली प्रदेश |
| सदरमुकाम | वीरेन्द्रनगर |
| सरकार | |
| • प्रकार | जिल्ला समन्वय समिति |
| • अङ्ग | जिल्ला समन्वय समिति, सुर्खेत |
| क्षेत्रफल | |
| • जम्मा | २,४५१ किमी२ (९४६ वर्ग माइल) |
| जनसङ्ख्या (२०७८) | |
| • जम्मा | ४१७,७७६ |
| • घनत्व | १७०/किमी२ (४४०/वर्ग माइल) |
| समय क्षेत्र | युटिसी+०५:४५ (नेपालको प्रमाणिक समय) |
| भाषाहरू | नेपाली |
सुर्खेत नेपालको कर्णाली प्रदेश अन्तर्गत पर्ने एक जिल्ला हो। यस जिल्लाको क्षेत्रफल २,४५१ वर्ग किलोमिटर रहेको छ। वीरेन्द्रनगर जिल्लाको सदरमुकाम तथा कर्णाली प्रदेशको राजधानी तथा प्रमुख व्यापारिक केन्द्र समेत हो। बाह्र बण्डाल १८ खण्डालको नामले परिचित यो क्षेत्रको नाम सुर्खेत हुनु पहिले दोभानचौरका रूपमा परिचित थियो। राष्ट्रिय जनगणना २०७८ अनुसार जिल्लाको जनसङ्ख्या ४,१५,१२६ रहेको थियो।[१]
भूगोल र जलवायु
[सम्पादन गर्नुहोस्]सुर्खेत उपत्यका नेपालको भित्री तराई उपत्यकाहरू मध्ये एक हो। यसको सिमाना सुदूरपश्चिमको अछाम जिल्ला, उत्तरमा दैलेख र जाजरकोट जिल्ला, पूर्वमा सल्यान जिल्ला, दक्षिणमा लुम्बिनीको बाँके र बर्दिया जिल्ला र सुदूरपश्चिमको कैलाली जिल्ला र पश्चिममा सुदूरपश्चिमको डोटी जिल्लासँग सिमाना जोडिएको छ। सुर्खेत जिल्लाको सबै सिमानामा भेरी र कर्णाली नदी बग्दछन्।
| जलवायु क्षेत्र[२] | उचाइ दायरा | क्षेत्रफलको % |
|---|---|---|
| तल्लो उष्णकटिबन्धीय जलवायु | ३०० मिटर (१,००० फिट) भन्दा तल | २.२% |
| माथिल्लो उष्णकटिबन्धीय जलवायु | ३०० देखि १,००० मिटर १,००० देखि ३,३०० फिट |
६१.९% |
| उपोष्णकटिबन्ध | १,००० देखि २,००० मिटर ३,३०० देखि ६,६०० फिट |
३२.८% |
| समशीतोष्ण जलवायु | २,००० देखि ३,००० मिटर ६,४०० देखि ९,८०० फिट |
१.३% |
कर्णाली पहाडी क्षेत्रको चिसो मौसम र बाहिरी तराई क्षेत्रको तातो मौसम भन्दा फरक, सुर्खेतको हावापानी मध्यम छ। जाडोको तापक्रम लगभग ५ डिग्री सेल्सियसमा झर्छ र गर्मीमा यो ३८ डिग्री सेल्सियससम्म पुग्छ। वर्षायाममा मनसुनले पर्याप्त वर्षा ल्याउँछ। समग्र जलवायु परिवर्तनमा सुर्खेत सबैभन्दा कम स्थानमा छ। ४२% भूभाग समतल उर्वर भूमि र ४३% महाभारत पर्वत शृङ्खलाले ढाकिएको छ।
नामाकरण
[सम्पादन गर्नुहोस्]- सुर्खेतको पूर्वी भेगबाट भेरी र पश्चिमबाट कर्णाली नदी बगेर यस क्षेत्रलाई सुरक्षित राखेकाले यसको नाम सुर्खेत रहन गएको भन्ने पाइन्छ।
- सुर्खेत उपत्यकाको खेतमा सिरु एक प्रकारको झार धेरै पाइने भएकाले सिरु-खेतबाट सुर्खेत नाम रहन गएको भन्ने पाइन्छ।
- सुर नामका देवताले सुर्खेत उपत्यकाको पानी बाहिर फाली बस्ति बसालेकोले सुर्खेत नाम रहन गएको अनुश्रुति पाइन्छ।
पर्यटकीय क्षेत्र
[सम्पादन गर्नुहोस्]बराह ताल, चमेरो गुफा, बिजौरा, भेरी नदि कर्णाली नदि, र्याफटीङचौकुखानी, पन्चपुरि: मन्दिर, कोटको थुम्को(सिम्ता [बजेडीचौर]),भोटेचुली(खानीखोला), सिम्ताउपत्यका काँक्रेबिहार, बुलबुले ताल आदी।
सहारे को कोट माझखर्क ठाँउ बाइसे चौबिसे राज्य हुँदा राजा बस्ने ठाउँ र त्यही ले गर्दा पन्चायत मा हाल्को गुर्भाकोट र भेरिगङा कोट्माझखर्क पन्चायत नामाकरन गरिएको हो।
देउतिबज्यै सुर्खेतको ऐतिहासिक मन्दिर मध्येको एक हो। बिषेशगरि शिबरात्रीमा यो मन्दिरमा ठुलो मेला लाग्ने भएपनि दैनिक जसो पुजाआजा गर्नेहरूको निकै घुईचो लाग्ने गर्दछ।
जनसाङ्ख्यिकी
[सम्पादन गर्नुहोस्]| जनगणना वर्ष (वि.सं) | जन. | ±% प्र.व. ±% |
|---|---|---|
| २०३८ | १६६,१९६ | — |
| २०४८ | २२५,७६८ | +३.११% |
| २०५८ | २८८,५२७ | +२.४८% |
| २०६८ | ३५०,८०४ | +१.९७% |
| २०७८ | ४१७,७७६ | +१.७६% |
| स्रोत: सिटी पपुलेसन[३] | ||
राष्ट्रिय जनगणना २०७८ अनुसार, सुर्खेत जिल्लाको जनसङ्ख्या ४,१५,१२६ थियो। जनसङ्ख्याको ८.८६% ५ वर्ष मुनिका छन्। यहाँको साक्षरता दर ८२.७१% छ र लिङ्ग अनुपात प्रति १००० पुरुषमा १०७८ महिला रहेको छ। ३१७,८३१ (७६.५६%) नगरपालिकाहरूमा बसोबास गर्दछन्।[४]
७७% जनसङ्ख्या सहित खस जातिहरूले जनसङ्ख्याको बहुमत ओगटेका छन्। क्षेत्रीजनसङ्ख्याको ३२% सहित सबैभन्दा ठुलो जाति हो, जबकि खस दलितहरूले जनसङ्ख्याको २५% ओगटेका छन्। पहाडी जनजातिहरूले जनसङ्ख्याको १९% ओगटेका छन्, जसमध्ये मगरहरू जनसङ्ख्याको १७% रहेको छ। भित्री मधेश उपत्यकाहरूमा थारूहरूको जनसङ्ख्या थोरै छ।[५]
राष्ट्रिय जनगणना २०७८ अनुसार, ९२.१४% जनसङ्ख्याले नेपाली, ४.०५% मगर र १.७३% थारुलाई आफ्नो मातृभाषाको रूपमा बोल्दछन्। [६]
प्रशासनिक विभाजन
[सम्पादन गर्नुहोस्]जिल्लामा ९ स्थानीय तहहरू छन्, जसमध्ये ५ नगरपालिका र ४ गाउँपालिका छन्।[८]
सन्दर्भ सामग्रीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ "जनसङ्ख्याको आकार र वितरण", राष्ट्रिय जनगणना २०७८ (नेपालीमा), राष्ट्रिय तथ्याङ्क कार्यालय, अन्तिम पहुँच २६ असोज २०८२।
- ↑ The Map of Potential Vegetation of Nepal - a forestry/agroecological/biodiversity classification system, Forest & Landscape Development and Environment Series 2-2005 and CFC-TIS Document Series No.110., २००५, आइएसबिएन 87-7903-210-9, अन्तिम पहुँच Nov २२, २०१३।
- ↑ "NEPAL: Administrative Division", www.citypopulation.de (अङ्ग्रेजीमा)।
- ↑ "Provincial/District/Local reports: Karnali Province", राष्ट्रिय जनगणना २०७८, राष्ट्रिय तथ्याङ्क कार्यालय।
- ↑ ५.० ५.१ "Table 1: Caste/Ethnicity and sex", राष्ट्रिय जनगणना २०७८, राष्ट्रिय तथ्याङ्क कार्यालय, अन्तिम पहुँच २०२४-०३-१६।
- ↑ ६.० ६.१ "Table 5: Mother tongue and sex", राष्ट्रिय जनगणना २०७८, राष्ट्रिय तथ्याङ्क कार्यालय।
- ↑ "Table 5: Religion and sex", राष्ट्रिय जनगणना २०७८, राष्ट्रिय तथ्याङ्क कार्यालय, अन्तिम पहुँच २०२४-०३-१६।
- ↑ "सुर्खेत जिल्लाका स्थानीय तहहरुको संरचना", सुर्खेत जिल्ला, अन्तिम पहुँच २०२३-०४-०१। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०२३-०४-०५ मिति
सुर्खेत जिल्लाका नगरपालिका तथा गाविसहरू | ||
|---|---|---|
सदरमुकाम: वीरेन्द्रनगर | ||
| गाविस सङ्ख्या: ५० |
अवलचिङ • आग्रीगाउँ • उत्तरगङ्गा • कल्याण • काप्रिचौर • काफलकोट • कुनाथरी • खानीखोला • गडि वयलकाँडा • गर्पन • गुठु • गुमी • घाटगाउँ • घुमखहरे • घोरेटा • छाप्रे • छिन्चु • जर्बुटा • डाँडाखाली • तरङ्गा • तातोपानी • दशरथपुर • दहचौर • धारापानी • नेटा • पाम्का • पोखरीकाँडा • मटेला • मालारानी • मेहलकुना • मैनतडा • रजेना • रतु • राकम • रानीबाँस • रामघाट • लगाम • लाटिकोइली • लेखगाउँ • लेखपराजुल • लेखफर्सा • बजेडीचौर • वावियाचौर • विजौरा • विद्यापुर • वेतान • सहारे • साटाखानी • सालकोट • हरिहरपुर |  |
| नगरपालिका सङ्ख्या: १ | ||
बाह्य कडीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]"नेपालका जिल्लाहरू", स्ट्याटोइड्स। २८°३६′उ ८१°३८′पू / 28.600°N 81.633°E